Văn hóa > Gia đình

Cần Nông là một xã miền núi, vùng cao thuộc diện đặc biệt khó khăn của huyện Thông Nông, tỉnh Cao Bằng. Xã có tổng diện tích tự nhiên 2.673,21 ha; gồm 12 thôn với 1.871 người (2017), gồm 3 dân tộc cùng cư trú là: Dao (nhóm Dao Đỏ): 1.107 người, chiếm 57,66%; Nùng: 682 người, chiếm 38,39% và Hmông: 80 người, chiếm 3,95%, (thôn Lũng Vai). Người Dao Đỏ tập trung chủ yếu ở thôn Nà Tềnh, Ngườm Quốc, Phiêng Pán, Khau Dựa. Ngoài ra, họ cư trú xen kẽ với người Nùng tại các thôn: Nậm Đông, Phia Rạc, Lũng Rỳ, Bó Thẩu, Nặm Dựa, Nà Én, Nà Ca. Trong đời sống, đồng bào vẫn duy trì thực hành nhiều sinh hoạt và phong tục tập quán truyền thống, tạo nên nét văn hóa riêng, góp phần làm giàu bản sắc nền văn hóa chung của quốc gia đa dân tộc. Người Dao Đỏ quan niệm, người ta sống ở đời có ba việc lớn và quan trọng nhất: làm nhà, cưới vợ và báo hiếu với tứ thân phụ mẫu. Lễ cưới là một trong những sự kiện quan trọng trong chu kỳ đời người, không những chỉ là ngày hạnh phúc của đôi trẻ, niềm vui và niềm tự hào của cha mẹ, anh em dòng họ mà còn là dịp sinh hoạt văn hóa mang tính cộng đồng làng bản. Vì vậy, quy trình tổ chức lễ cưới được họ hết sức coi trọng cả về nội dung và hình thức.

Nằm trong nhóm ngôn ngữ Tạng - Miến, người Si La có nhiều tên gọi khác nhau như: Cù Dề Sừ, Khả Pẻ, Khờ Pướ, Pờ Mạ và Si La là tên gọi chính thức được Nhà nước công nhận. Hiện nay, người Si La ở nước ta có khoảng gần 600 người, riêng ở xã Can Hồ, Mường Tè, Lai Châu có 482 người sinh sống (1). Ở mỗi nền văn hóa, sự chiêm nghiệm, day dứt về sự sống và cái chết luôn là điểm khởi phát, sáng tạo ra nhiều nét văn hóa đặc trưng trong phong tục, nghi lễ. Người Si La ở huyện Mường Tè đã sáng tạo, duy trì những giá trị văn hóa đặc sắc qua những nghi lễ trong tang ma, góp phần vào việc khẳng định bản sắc văn hóa tộc người.

Tang ma là một nghi thức rất quan trọng trong cuộc đời mỗi người, là nghi lễ cuối cùng trong chu kỳ đời người, là tập tục không thể thiếu trong đời sống xã hội của bất kỳ tộc người nào. Đối với người Nùng nói chung và người Nùng Cháo ở huyện Văn Quan, Lạng Sơn nói riêng, tang ma là một nghi lễ thể hiện rõ nhất đặc trưng văn hóa tộc người, là biểu hiện sinh động về quan niệm sống, về thế giới quan, nhân sinh quan và vũ trụ quan của con người. Họ quan niệm rằng con người có hai phần: phần linh hồn và phần thể xác. Linh hồn là phần không nhìn thấy được, nó tồn tại bên trong, là yếu tố quyết định sự sống hay chết của mỗi con người. Nếu một người đã chết thì hồn vía không còn tồn tại trong con người nữa, lúc này hồn sẽ về với tổ tiên hoặc sang thế giới khác do thần linh cai quản, vĩnh viễn không thể trở lại. Nghi lễ tang ma có thời gian kéo dài nhất trong các nghi lễ chu kỳ đời người, được tiến hành theo trình tự, hệ thống nhằm lý giải đường đi của con người từ cõi dương về cõi âm.

Người Tày quan niệm hôn nhân là cách thức để hình thành nên gia đình, nơi được xem là đơn vị xã hội nhỏ nhất để có người nối dõi tông đường, có sức lao động, có người phụng dưỡng cha mẹ, cúng bái tổ tiên. Bên cạnh những nghi lễ phức tạp, tốn kém, hôn nhân còn là phương thức để tạo dựng mạng lưới quan hệ xã hội giữa những người kết hôn với nhau và với dòng tộc, cộng đồng. Bài viết tập trung phân tích sâu về đặc điểm hôn nhân của người Tày ở Tuyên Quang thông qua quan niệm về hôn nhân, về chọn vợ, chọn chồng và các nghi thức tổ chức lễ cưới.

So với các nước châu Á, dân số châu Âu ngày càng có xu hướng giảm, điều này khiến các nhà cầm quyền lo ngại sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển bền vững quốc gia. Mặt khác, họ còn mong muốn hướng tới xây dựng gia đình phát triển toàn diện, quan tâm đến vai trò, trách nhiệm của cha mẹ trong việc nuôi dạy con cái. Chính điều này đã thúc đẩy các nhà hoạch định chính sách gia đình ở châu Âu đặt ra những mục tiêu nhằm nhấn mạnh, khẳng định tầm quan trọng của giá trị gia đình trong thời kỳ hiện nay.