Tác giả Hà Đan
Hà Đan

Hà Đan

Hindu giáo trong một số tác phẩm văn học của Campuchia thời kỳ Angkor (802-1442)

Chung một mẫu số với nhiều quốc gia Đông Nam Á khác, ngay từ đầu công nguyên, qua con đường thương mại và truyền giáo, Campuchia đã có sự giao lưu, tiếp xúc với văn hóa Ấn Độ. Quá trình giao lưu, tiếp xúc này dẫn tới sự ảnh hưởng mạnh mẽ của văn hóa Ấn Độ đối với văn hóa Campuchia, đặc biệt là các tôn giáo lớn, trong đó có Hindu giáo. Cũng như văn hóa Ấn Độ, Hindu giáo du nhập một cách hòa bình và dần dần thấm sâu trong đời sống văn hóa của người dân nơi đây. Bài viết đề cập đến ảnh hưởng của tôn giáo này lên đời sống văn học, nghệ thuật Campuchia thời kỳ Angkor (802 - 1442), khẳng định sự chi phối mạnh mẽ của đạo Hindu lên đời sống văn hóa người Khơme; nhấn mạnh tính chủ động và sáng tạo của cư dân bản địa trong quá trình giao lưu, tiếp xúc với các luồng văn hóa đến từ bên ngoài.

Jataka trong đời sống văn hóa một số nước Đông Nam Á lục địa

Ở Ấn Độ, đạo Phật ra đời từ TK VI trước CN, người sáng lập là thái tử Siddharta Gautama (hiệu Tất Đạt Đa). Sau khi Đại hội Phật giáo diễn ra tại Pataliputra năm 241 trước CN, hoàng đế Asoka đã mở rộng và truyền bá đạo Phật sâu rộng ở châu Á. Sự phát triển của Phật giáo đã ảnh hưởng đến muôn mặt đời sống lúc đó. Một hệ quả tất yếu là nền văn học Phật giáo Ấn Độ cũng ra đời, bao gồm cả thơ ca và văn xuôi - nhằm xây dựng những huyền thoại về Đức Phật, ca ngợi ân đức lớn lao, kỳ vĩ của Người cũng như bao lời khuyên giải và thuyết pháp của Người đối với chúng sinh. Một trong những tác phẩm Phật giáo kinh điển thời kỳ này là Jataka (những câu chuyện về tiền kiếp của Đức Phật). Jataka sau đó đã lan tỏa đến nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có các nước Đông Nam Á. Cùng với Phật giáo và theo con đường của Phật giáo, Jataka đã theo chân các nhà truyền giáo Ấn Độ đến Đông Nam Á và để lại dấu ấn sâu đậm trong đời sống văn hóa các nước theo Phật giáo Tiểu thừa như Campuchia, Myanmar, Lào và Thái Lan.

Bản địa hóa văn học Phật giáo Ấn Độ ở một số nước Đông Nam Á lục địa: trường hợp Jataka 316

Jataka (hay Kinh bổn sinh), những câu chuyện kể về tiền thân của Phật, vốn có nguồn gốc từ Ấn Độ, ra đời vào TK II - III trước CN gồm 547 truyện. Do sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa kinh điển Phật giáo với kho tàng văn học dân gian phong phú nên nó là một trong số ít tác phẩm được đông đảo độc giả, không chỉ ở lục địa Ấn mà nhiều nơi trên thế giới đón nhận, đặc biệt là một số nước Đông Nam Á. Từ cội nguồn văn minh nông nghiệp trồng lúa nước, các quốc gia này đã tiếp biến tập truyện Jataka của Ấn Độ, tạo ra các văn phẩm bản địa hóa để làm giàu có hơn cho nền văn hóa dân tộc mình. Trong bài này, tác giả bước đầu tìm hiểu quá trình bản địa hóa của Jataka tại một số nước Đông Nam Á thông qua trường hợp cụ thể là Jataka 316 trong Kinh bổn sinh.