Nhân kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2025), Trung tâm Lưu trữ quốc gia I phối hợp với Sở Nội vụ tỉnh Kiên Giang, Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Kiên Giang và UBND huyện Vĩnh Thuận tổ chức Trưng bày hình ảnh, tài liệu về Lịch sử tỉnh Kiên Giang qua tài liệu lưu trữ. Hơn 300 hình ảnh, tài liệu lưu trữ, trong đó rất nhiều tài liệu lần đầu tiên công bố rộng rãi sẽ được trưng bày, qua đó phác họa những dấu ấn quan trọng trong lịch sử của tỉnh Kiên Giang.

Cách đây tròn nửa thế kỷ, vào ngày 30-4-1975, đại thắng mùa Xuân đã mở ra một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập, thống nhất, hòa bình và phát triển. Hòa cùng dòng chảy lịch sử đó, Kiên Giang – mảnh đất anh hùng, kiên cường, bất khuất – đã góp phần không nhỏ vào thắng lợi vẻ vang ấy. Với vị trí chiến lược quan trọng nơi vùng đất cuối trời Nam, nơi tiếp giáp biển đảo và biên giới, Kiên Giang đã từng là mặt trận nóng bỏng, nơi ghi dấu biết bao chiến công oanh liệt, bao tấm gương hy sinh anh dũng của quân và dân ta trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước.

Không chỉ là vùng đất của lịch sử hào hùng, Kiên Giang sau ngày thống nhất đã không ngừng phát triển và vươn mình mạnh mẽ. Sau 50 năm non sông liền một dải, quê hương Kiên Giang đã đạt được nhiều thành tựu to lớn trên các lĩnh vực: kinh tế ngày càng năng động, du lịch khởi sắc, văn hóa xã hội phát triển hài hòa, quốc phòng – an ninh được giữ vững, đời sống người dân ngày một nâng cao. Thành phố Phú Quốc – thành phố đảo đầu tiên của cả nước – chính là minh chứng sống động cho sự chuyển mình mạnh mẽ và khát vọng vươn lên của vùng đất phương Nam đầy nắng gió này.

Trong hành trình phát triển ấy, tài liệu lưu trữ đóng vai trò vô cùng quan trọng. Đó không chỉ là chứng nhân lịch sử, mà còn là nguồn tư liệu quý giá giúp chúng ta nhìn lại chặng đường đã qua một cách chân thực, sinh động và toàn diện nhất. Các văn bản, hình ảnh, bản đồ, thư tịch, tài liệu hành chính… được lưu giữ qua từng thời kỳ là cầu nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai.

Kiên Giang là một tỉnh ven biển thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long, nằm ở cửa ngõ phía Tây Nam của Việt Nam. Với vị trí chiến lược giáp vịnh Thái Lan, Kiên Giang không chỉ là vùng đất giàu tài nguyên thiên nhiên mà còn có một bề dày lịch sử gắn liền với quá trình mở cõi, khai hoang và đấu tranh dựng nước, giữ nước của dân tộc.

Trước khi có danh xưng như hiện nay, Kiên Giang từng được biết đến là một đạo ở vùng Rạch Giá thuộc trấn Hà Tiên do Mạc Thiên Tích thành lập năm 1757. Đến năm 1808, đạo Kiên Giang được đổi thành huyện Kiên Giang. Năm 1832, vua Minh Mạng đổi trấn Hà Tiên thành tỉnh Hà Tiên. Từ thời Vua Tự Đức đến trước khi thực dân Pháp xâm lược năm 1867, tỉnh Hà Tiên gồm 1 phủ An Biên, 3 huyện là Hà Châu, Kiên Giang và Long Xuyên. 

Thời kỳ Pháp thuộc, tỉnh Hà Tiên cũ được tổ chức thành hai tỉnh Hà Tiên và Rạch Giá. Nơi đây là địa bàn diễn ra nhiều trận đánh lớn, nổi bật là các trận đánh của Nguyễn Trung Trực cùng nghĩa quân đã làm quân Pháp tổn thất lớn ở miền Tây Nam Kỳ, trong đó có vụ đốt tàu L’Espérance trên sông Nhật Tảo năm 1861 và Trận Đồn Rạch Giá năm 1868. Tuy nhiên, phong trào này cuối cùng bị đàn áp, Nguyễn Trung Trực bị bắt và hy sinh tại Rạch Giá nhưng tinh thần yêu nước của ông vẫn sống mãi trong lòng nhân dân.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, vùng đất Kiên Giang là một trong những chiến trường ác liệt của miền Nam. Quân và dân địa phương đã anh dũng chiến đấu, góp phần vào thắng lợi chung của dân tộc. Vùng U Minh Thượng và các huyện đảo như Phú Quốc cũng là căn cứ quan trọng của quân giải phóng trong giai đoạn này. Quân và dân Kiên Giang cùng với cả nước đã giành được thắng lợi vẻ vang, giải phóng miền Nam và thống nhất Đất nước ngày 30-4-1975.

Sau khi đất nước thống nhất, nhiệm vụ ưu tiên của tỉnh là phục hồi và phát triển kinh tế sau chiến tranh, đồng thời bảo vệ biên cương, hải đảo ở vùng đất phía Tây Nam của Tổ quốc. Bước vào thời kỳ Đổi Mới, Kiên Giang tập trung phát triển kinh tế nông nghiệp và kinh tế biển, đẩy mạnh ngành công nghiệp và dịch vụ tại Rạch Giá, Hà Tiên và Phú Quốc. Đặc biệt, đảo Phú Quốc đã trở thành trung tâm du lịch, kinh tế quan trọng của cả nước, thu hút lượng lớn du khách trong và ngoài nước.

Ngày nay, Kiên Giang đẩy mạnh phát triển theo hướng hiện đại và bền vững, tiếp tục khai thác tiềm năng về kinh tế biển, nông nghiệp và du lịch, khẳng định vai trò là trung tâm kinh tế lớn của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của đất nước.

Những dấu ấn quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển của tỉnh Kiên Giang qua các trang sử liệu quý sẽ phản ánh một phần lịch sử của vùng đất anh hùng này từ thời kỳ mở cõi cho đến ngày nay. Tài liệu lưu trữ trưng bày về chủ đề này phần lớn được lựa chọn từ các Lưu trữ quốc gia, Lưu trữ lịch sử tỉnh Kiên Giang và một số nguồn sưu tầm khác.

Trưng bày giới thiệu hình ảnh, tài liệu về lịch sử tỉnh Kiên Giang qua tài liệu lưu trữ gồm 4 phần: Phần 1: Hà Tiên – Kiên Giang từ mở cõi đến năm 1867; Phần 2: Kiên Giang từ 1867–1975; Phần 3: Kiên Giang từ 1975 đến nay; và phần 4: Huyện Vĩnh Thuận: 60 năm hình thành và phát triển.

Ban Tổ chức hy vọng, Trưng bày sẽ cung cấp thêm thông tin bổ ích về các mặt hoạt động của tỉnh Kiên Giang trong suốt chiều dài lịch sử, góp phần nuôi dưỡng tình cảm và lòng tự hào dân tộc của nhân dân, đồng thời tiếp tục củng cố tình yêu nước, tinh thần sẵn sàng cống hiến để xây dựng và phát triển quê hương cho các thế hệ người dân Kiên Giang.

Trưng bày sẽ chính thức khai mạc vào ngày 28-4-2025 tại Khu Chứng tích chiến tranh rừng tràm Ban Biện Phú và Đền thờ Anh hùng liệt sĩ, Người có công huyện Vĩnh Thuận, tỉnh Kiên Giang.

THÁI AN