Xe buýt du lịch - Ảnh: Trần Văn Lợi

1. Đặt vấn đề

Du lịch thông minh là thuật ngữ được sử dụng để mô tả hệ sinh thái du lịch dựa trên nền tảng công nghệ hiện đại, cho phép một lượng lớn dữ liệu được chuyển thành các mệnh đề giá trị (1). Phát triển du lịch thông minh là xu hướng tất yếu trong thời đại công nghệ thông tin và truyền thông phát triển mạnh mẽ, cùng với sự phát triển đồng bộ của hệ thống hạ tầng phục vụ du lịch, nhằm giúp du khách dễ dàng tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng và đa dạng nhất. Đồng thời, đảm bảo sự tương tác kịp thời, kết nối chặt chẽ giữa cơ quan nhà nước quản lý về du lịch, doanh nghiệp, du khách và cộng đồng dân cư nhằm nâng cao chất lượng phục vụ du khách, góp phần phát triển kinh tế, xã hội và quảng bá hình ảnh quốc gia.

Ngày nay, với sự phát triển mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, xu thế chuyển đổi số, công nghệ thông tin và truyền thông ngày càng phát triển và cải tiến không ngừng của các công nghệ số hiện đại như trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật, điện toán đám mây, dữ liệu lớn… đã tạo ra các sản phẩm ứng dụng đa dạng cho ngành Du lịch.

Tại Việt Nam, theo tinh thần Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 16-1-2017 của Bộ Chính trị về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đã định hướng chiến lược phát triển du lịch gắn với ứng dụng khoa học và công nghệ bao gồm: xúc tiến quảng bá du lịch, đào tạo nguồn nhân lực du lịch và quản lý nhà nước về du lịch. Luật Du lịch năm 2017 cũng khẳng định: Nhà nước có chính sách trong việc khuyến khích hỗ trợ các hoạt động ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại phục vụ quản lý và phát triển du lịch (Khoản 4, Điều 5). Để tạo bước đột phá trong việc thu hút khách quốc tế đến Việt Nam, năm 2017, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định số 07/2017/NĐ-CP và Nghị quyết số 124/2017/ NQ-CP quy định trình tự, thủ tục thực hiện thí điểm cấp thị thực điện tử cho người nước ngoài nhập cảnh Việt Nam. Đặc biệt, trong Chỉ thị số 16/2017/CT-TTg ngày 4-5-2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, lần đầu tiên thuật ngữ “du lịch thông minh” được nhắc đến trong một văn bản quy phạm pháp luật: “…Ưu tiên phát triển công nghiệp công nghệ số, nông nghiệp thông minh, du lịch thông minh, đô thị thông minh”.

 Để hỗ trợ hoạt động du lịch trong những năm qua, các địa phương của Việt Nam đã nghiên cứu, sản xuất và đưa vào sử dụng nhiều phần mềm, tiện ích thông minh. Trong đó, nổi bật nhất là các tỉnh, thành phố lớn như: Hà Nội, Đà Nẵng và đặc biệt là TP.HCM.

2. Mô hình du lịch thông minh tại TP.HCM

Là trung tâm kinh tế - văn hóa phát triển lớn của cả nước, TP.HCM cũng tích cực đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông với ngành Du lịch nhằm hướng tới mục tiêu đưa TP.HCM trở thành đô thị du lịch thông minh như: Đưa vào sử dụng một số trạm thông tin du lịch thông minh; đưa vào sử dụng phần mềm du lịch thông minh Vibrant Ho Chi Minh city và một số phần mềm tiện ích khác như Sai Gon Bus, Ho Chi Minh City Travel Guide, Ho Chi Minh City Guide and Map.

Dịch vụ city tour Hop on Hop off

Đây là một hình thức du lịch trải nghiệm và ngắm cảnh trên xe bus hai tầng mui trần tạo không gian mở cho du khách có thể ngắm cảnh trong nội thành. Sản phẩm du lịch này đã phổ biến ở nhiều quốc gia như Đức, Nhật Bản… và là một trong những trải nghiệm du lịch đặc trưng không thể bỏ lỡ khi du khách đến tham quan TP.HCM. Xe bus sẽ đưa du khách trải nghiệm tại các địa điểm tham quan, địa danh nổi tiếng và đặc trưng nhất của thành phố như: Bưu điện thành phố, chợ Bến Thành, Dinh Độc Lập, Nhà hát lớn, Nhà thờ lớn, bến Bạch Đằng.... Xe có trang bị wifi, tầng dưới có máy lạnh, có tai nghe thuyết minh đa ngôn ngữ, tầng trên mui trần có trang bị nón lá cho du khách vừa che nắng, vừa tạo dáng chụp hình kỷ niệm. Đặc biệt, với thời gian vận hành đến tận buổi tối chính là cơ hội tuyệt vời để du khách có thể tham quan thành phố về đêm.

Công ty du lịch không chỉ sử dụng dữ liệu số về giao thông và du lịch, cùng dữ liệu sở thích của du khách để thiết kế các tour tuyến phù hợp, bán vé và thanh toán online, các điểm đến và lộ trình đều được đưa lên và giới thiệu sinh động trên trang web của công ty, mà còn tích hợp các công nghệ cần thiết vào phương tiện của họ như wifi (miễn phí) và thuyết minh tự động bằng tiếng Việt Nam, Anh, Pháp, Trung Quốc, Đức, Nga, Indonesia... Đây chính là những điểm nhấn mang lại cho du khách những trải nghiệm thú vị khi đến TP.HCM.

Du lịch trên sông

Thành phố đã triển khai tuyến bus sông Bạch Đằng (Quận 1) - Linh Đông (Thủ Đức); tuyến vận tải hành khách kết hợp du lịch đường thủy từ bến Bạch Đằng - Cần Giờ - Vũng Tàu. Hiện nay, thành phố tiếp tục giới thiệu 5 tour đường thủy mới, có tiềm năng trở thành sản phẩm đặc thù của du lịch TP.HCM. Đó là tuyến du lịch nội đô Nhiêu Lộc - Thị Nghè; tuyến Bình Quới; tuyến du lịch Củ Chi, Cần Giờ (xuất phát từ bến Bạch Đằng); tuyến kết nối đến các tỉnh Đông Nam Bộ, miền Tây hay sang nước bạn Campuchia.

Các sản phẩm du lịch đường thủy của TP.HCM cung cấp cho khách du lịch những trải nghiệm về cảnh quan, kiến trúc, văn hóa, lịch sử và các hệ sinh thái điển hình lưu vực các con sông lớn như sông Đồng Nai, sông Tiền, sông Hậu và Phú Quốc (2). Các chương trình tour này đang được một số doanh nghiệp lữ hành tại thành phố khai thác như Vietravel, Vietluxtour, TST Tourist, Chim Cánh Cụt Travel JSC.

Du lịch ảo “tại gia”

Bên cạnh Hop on Hop off city tour, các dự án du lịch thông minh đã và đang được triển khai ngày càng nhiều trên khắp thành phố. Với sản phẩm city tour dưới hình thức thực tế ảo của nhóm nghiên cứu giải pháp GIS thuộc Trung tâm Ứng dụng Công nghệ Vũ trụ TP.HCM - Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, chưa bao giờ chúng ta lại có thể trải nghiệm du lịch khắp TP.HCM chỉ bằng một cú nhấp chuột khi vẫn đang ngồi tại nhà hay bất cứ nơi đâu, miễn là có thiết bị và đường truyền internet là có thể trải nghiệm các điểm đến nổi tiếng của thành phố như Bưu điện thành phố, Dinh Độc Lập, Bảo tàng thành phố, chùa bà Thiên Hậu, Phố đi bộ Bùi Viện, Phố đi bộ Nguyễn Huệ, bến Bạch Đằng, Khu du lịch Bình Quới... với các hình ảnh trực quan, 360^o cùng những lời thuyết minh và âm nhạc hấp dẫn mà không cần phải đặt chân đến các địa điểm này.

Giao thông thông minh

Trong lĩnh vực giao thông, TP.HCM đã ứng dụng điều khiển đèn tín hiệu giao thông linh hoạt tại 216 nút giao thông trọng điểm nằm trên diện tích 36km² khu vực các tuyến đường trung tâm thành phố. Nhờ đó, vận tốc trung bình tăng 10-15% trên các tuyến đường. Trung tâm Quản lý điều hành giao thông đô thị của thành phố bước đầu đáp ứng được phần nào nhu cầu về kết nối, lưu trữ và chia sẻ thông tin cho người tham gia giao thông và các cơ quan đơn vị phối hợp. Cổng thông tin giao thông TP.HCM giaothong.hochiminhcity.gov.vn hay VOV giao thông, ứng dụng thông tin giao thông thành phố cung cấp thông tin về tình hình giao thông, các tiện ích trên đường, công cụ tìm đường giúp cho người tham gia giao thông có thể lựa chọn lộ trình lưu thông hợp lý, tránh đi vào nơi đang ùn tắc. Hiện, thành phố đang triển khai thí điểm sử dụng vé điện tử smartcard dành cho xe buýt để phục vụ người dân và du khách thuận tiện trong việc di chuyển trong thành phố.

Các hoạt động hỗ trợ du khách

Nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của quá trình hội nhập, yêu cầu của du khách theo chuẩn quốc tế, đồng thời, hạn chế đến mức thấp nhất các rủi ro cho du khách đến thành phố, Trung tâm Xúc tiến Du lịch trực thuộc Sở Du lịch đã xây dựng và trực tiếp triển khai vận hành các Trạm Thông tin và Hỗ trợ du khách. Ban đầu, hai Trạm Thông tin và Hỗ trợ du khách tại khuôn viên Công viên 23/9 và Công viên Bến Bạch Đằng trên đường Tôn Đức Thắng chính thức đi vào hoạt động (tháng 8-2017), tiếp đó, lần lượt ra mắt Quầy Thông tin và Hỗ trợ du khách tại Dinh Độc lập và ga đường sắt Sài Gòn (tháng 5-2018 và 3-2019). Các trạm được thiết kế với không gian mở tạo sự gần gũi, ứng dụng công nghệ hiện đại phục vụ đa dạng nhu cầu tìm kiếm thông tin của du khách, được trang bị hệ thống wifi miễn phí, màn hình cảm ứng 32 inch cho khách tra cứu thông tin du lịch, trụ sạc pin điện thoại, màn hình LED trong nhà và ngoài trời trình chiếu các đoạn phim quảng bá về du lịch của TP.HCM và cả nước. Năm 2019 (trước thời điểm bùng dịch COVID-19 tại TP.HCM), hệ thống các Trạm Thông tin và Hỗ trợ du khách đã đón hơn 60 ngàn lượt khách, tăng gấp 17 lần so với cùng kỳ năm 2018.

Về hạ tầng kỹ thuật viễn thông thực hiện phủ sóng di động đến phạm vi toàn thành phố, phủ sóng 3G, 4G đến tất cả các điểm du lịch, một số địa phương đã có dịch vụ 5G, triển khai mở rộng các đường truyền băng thông rộng phục vụ du lịch… Từ năm 2018, thành phố đã xây dựng app du lịch thông minh với tên gọi Vibrant Ho Chi Minh Ctiy tương thích được với các thiết bị di động thông minh và sử dụng hệ điều hành Android/ iOS kết nối internet thông qua 3G, 4G hoặc wifi. Ứng dụng này ra đời nhằm cung cấp những thông tin cơ bản và cần thiết về du lịch TP.HCM như: Các điểm tham quan, các hoạt động vui chơi giải trí, ẩm thực, lễ hội, các sự kiện nổi bật, dịch vụ lưu trú, các thông tin hữu ích cho du khách khi du lịch. Ngoài ra, TP.HCM còn phát triển các phần mềm tiện ích khác như Sai Gon Bus, Ho Chi Minh City Travel Guide, Ho Chi Minh City Guide and Map.

3. Một số giải pháp thúc đẩy du lịch thông minh tại TP.HCM

TP.HCM là địa phương có nhiều tiềm năng và thuận lợi để phát triển thành công du lịch thông minh, tuy nhiên, vẫn còn chịu tác động bởi nhiều nguyên nhân khó khăn khác, vì vậy, cần có những giải pháp kịp thời, thiết thực, phù hợp để thúc đẩy phát triển du lịch thông minh trên địa bàn TP.HCM.

Thứ nhất, tiếp tục phát triển và hoàn thiện kho dữ liệu du lịch tích hợp cho thành phố

Cần tích hợp kho dữ liệu dùng chung của thành phố đưa vào kho dữ liệu du lịch và tiến hành khai thác; phối hợp các sở, ban, ngành của thành phố để có thể chia sẻ dữ liệu về du khách quốc tế xuất nhập cảnh qua cửa khẩu Tân Sơn Nhất và dữ liệu quản lý lưu trú trên địa bàn theo thời gian thực; phối hợp với Cục Du lịch quốc gia Việt Nam để được chia sẻ dữ liệu về du khách quốc tế, công ty lữ hành quốc tế, cơ sở lưu trú đạt 4, 5 sao, hướng dẫn viên, thuyết minh viên… Đồng thời, sớm hoàn thiện kho dữ liệu du lịch tích hợp với các cơ sở dữ liệu về: du khách và hành vi của du khách; bản đồ số du lịch; tài nguyên, di sản và sản phẩm du lịch; giao thông và cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch; dịch vụ mua sắm, ăn uống, vui chơi, giải trí; doanh nghiệp lữ hành; cơ sở lưu trú du lịch; sự kiện văn hóa, du lịch, thể thao; dịch vụ chăm sóc sức khỏe - y tế; hướng dẫn viên, thuyết minh viên; văn phòng đại diện nước ngoài; phương tiện vận chuyển du khách… Kho dữ liệu du lịch tích hợp của TP.HCM được hoàn thiện thì các giai đoạn tiếp theo là tích cực mở rộng và phát triển để tiếp tục khai thác, sử dụng.

Thứ hai, tiếp tục tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và truyền thông

Bên cạnh việc đẩy nhanh quá trình xây dựng kho dữ liệu dùng chung để có hệ sinh thái dữ liệu mở, có tính liên kết, tích hợp được dữ liệu giữa các ngành với nhau để để xây dựng kho dữ liệu du lịch tích hợp có khả năng phân tích, đánh giá, dự báo trong phát triển du lịch, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, du khách và người dân còn có nhiều hình thức gia tăng trải nghiệm khác từ việc ứng dụng công nghệ thông tin trên nền tảng hệ thống các thiết bị thông minh, thành phố cần xây dựng một hệ sinh thái dịch vụ và ứng dụng du lịch, trên cơ sở ứng dụng công nghệ thông tin kết hợp với nguồn cơ sở dữ liệu du lịch mở, chia sẻ, đồng hành cùng du khách, cộng đồng dân cư trong suốt hành trình du lịch, từ việc tra cứu thông tin du lịch, săn tìm đặt vé di chuyển, lựa chọn đặt nơi lưu trú, tìm hiểu đặc sản kết hợp mua sắm, sử dụng dịch vụ… cho đến việc đánh giá, nhận xét cho toàn bộ hành trình đã trải nghiệm của du khách. Hệ sinh thái dịch vụ và ứng dụng du lịch là tập hợp các ứng dụng, dịch vụ được thiết kế và phát triển giúp người dùng có thể truy cập và khai thác các thông tin về du lịch của TP.HCM theo mong muốn. Với những đối tượng người sử dụng khác nhau, ứng dụng, dịch vụ sẽ có khả năng cung cấp các tính năng, sự trải nghiệm khác nhau. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong lĩnh vực du lịch góp phần cung cấp dịch vụ đến với du khách nhanh chóng, thuận tiện. Du khách, người dân được tiếp cận các dịch vụ, chất lượng theo công nghệ tiên tiến, hiện đại theo hướng tiện ích, thoải mái mang lại cho người dân và du khách những trải nghiệm thuận tiện và thú vị.

Thứ ba, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao có tư duy số và kỹ năng số cho ngành Du lịch

Hiện nay, cơ cấu nhân sự của ngành Du lịch chưa đồng bộ, thiếu nhân lực có chuyên môn cao, đặc biệt là quản trị cấp cao. Sự mất cân đối nhân lực theo vùng, miền khiến nhiều khu vực tăng trưởng nóng về khách du lịch, nhưng chất lượng dịch vụ thấp hơn khu vực khác và không ổn định. Do đó, cần chủ động về định hướng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành Du lịch trong thời gian tới; thay đổi đối tượng tham gia vào chương trình nâng cao chất lượng ngành Du lịch đó là những người đã tham gia, mới tham gia trong ngành Du lịch; các ban, ngành liên quan cần phải dành nguồn lực để đào tạo nhân lực cho ngành Du lịch… tạo cơ chế thuận lợi để doanh nghiệp tiếp cận với nguồn lực này. Đồng thời, chú ý phát triển mạng lưới chuyên gia ở tất cả các ngành nghề trong du lịch và tổ chức chương trình đào tạo theo hướng chuyển đổi số để giải quyết việc thiếu hụt nhân lực.

Thứ tư, đổi mới phương thức điều hành, quản lý du lịch phù hợp

Hiện nay, ngành Du lịch nhiều nước trên thế giới đã phát triển hệ sinh thái thông minh nhanh chóng như: thành phố Tokyo (Nhật Bản) với mức tăng trưởng trên 30%/năm; thành phố Seoul (Hàn Quốc) 15%/năm… Từ yêu cầu nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường thương mại tự do, quy luật điều chỉnh của thị trường theo hành vi khách hàng, vấn đề hướng đến đô thị thông minh, trong đó có phát triển du lịch thông minh tại TP.HCM là một cấu phần không thể thiếu cho sự phát triển bền vững. Trong quá trình quản lý, chính quyền có thể tham khảo kinh nghiệm phát triển du lịch thông minh trong quản lý điểm đến và hỗ trợ khách du lịch của các quốc gia trong khu vực và trên thế giới nhằm đổi mới phương thức quản lý điểm đến, kết hợp số hóa chia sẻ và làm giàu dữ liệu điểm đến; ứng dụng blockchain trong quản lý và phát triển du lịch; tối ưu hóa trải nghiệm khách du lịch trước, trong và sau chuyến đi thông qua ứng dụng du lịch thông minh; nâng tầm và phát huy các giá trị di sản - văn hóa - lịch sử tại các điểm đến quốc tế thông qua ứng dụng du lịch thông minh; mô hình và giải pháp phù hợp phát triển du lịch thông minh tại TP.HCM...

Kết luận

Phát triển du lịch thông minh không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả xúc tiến quảng bá du lịch thông qua việc đẩy mạnh ứng dụng các công nghệ số hiện đại mà còn tăng sức hấp dẫn cho sản phẩm du lịch, chất lượng dịch vụ du lịch, nâng cao trải nghiệm của du khách. TP.HCM là một trong những điểm đến thu hút nhiều du khách, với những lợi thế to lớn về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, cơ sở hạ tầng tốt, tài nguyên du lịch phong phú, trình độ kỹ thuật, khoa học công nghệ tiên tiến, đầu mối giao thông, giao thương quan trọng. Đây thực sự là địa phương có đầy đủ tiềm năng để phát triển thành công du lịch thông minh. Trong thời gian tới, để thực hiện có hiệu quả việc phát triển du lịch thông tin trên địa bàn, các doanh nghiệp du lịch cần xây dựng chiến lược kinh doanh của đơn vị phù hợp với định hướng phát triển du lịch thông minh của thành phố, góp phần thiết thực thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội nói chung, phát triển du lịch thành phố nói riêng; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình chuyển đổi số của đơn vị và chia sẻ dữ liệu, tích hợp vào kho dữ liệu du lịch của thành phố.

__________________________

1. Phát triển du lịch thông minh ở Việt Nam trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, tapchitaichinh.vn, 6-7-2021.

2. Bích Phương - Vân Khanh, Thành phố Hồ Chí Minh giới thiệu 5 tuyến du lịch đường sông mới, vnexpress, 4-8-2023.

Tài liệu tham khảo

1. Bộ Chính trị, Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 16-1-2017 về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, 2017.

2. Thủ tướng Chính phủ, Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 4-5-2017 về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, 2017.

3. UBND Thành phố Hồ Chí Minh, Kế hoạch 4311/KH-UBND ngày 20-12-2021 ban hành kế hoạch triển khai Đề án phát triển du lịch thông minh trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2021-2025.

Ths PHAN THỊ BÍCH THẢO - Ths HÀ THỊ LIÊN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 557, tháng 1-2024