Các văn nghệ sĩ tham gia trại sáng tác do Bộ VHTTDL tổ chức đi thực tế tại  di tích văn hóa Bắc Ninh
    Ảnh: Cục Nghệ thuật biểu diễn
 

Từ sau Đại hội Văn hóa toàn quốc lần lần thứ ba (11-2021), một luồng sinh khí mới thổi vào đời sống tinh thần người dân Việt Nam, vì “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi” (Chủ tịch Hồ Chí Minh), “Văn hóa còn thì dân tộc còn”. Văn học nghệ thuật được quan niệm là bộ phận tinh tế nhất của văn hóa xuyên suốt truyền thống mấy nghìn năm lịch sử dân tộc. Chiến thắng của Việt Nam trước các thế lực xâm lược chính là chiến thắng của văn hóa dân tộc với niềm tự hào “Như nước Đại Việt ta từ trước/ Vốn xưng nền văn hiến đã lâu” (Nguyễn Trái - Bình Ngô đại cáo).

Cũng như bất kỳ lĩnh vực hoạt động khác, chính sách đầu tư văn hóa (về nhân lực, vật lực) là nhân tố quan trọng, quyết định đường hướng phát triển bền vững, vì đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho tương lại, kiến tạo của cải để dành cho nhiều thế hệ mai sau. Trong đời sống văn hóa, văn học nghệ thuật năm 2023 được lưu dấu sự kiện (chương trình) mở Trại sáng tác các tác phẩm nghệ thuật với chủ đề “Sống mãi với thời gian” do Bộ VHTTDLtổ chức tại Tam Đảo, Vũng Tàu vào cuối tháng 10, đầu tháng 11 năm 2023. Những kết quả bước đầu nhưng gieo vào công chúng một niềm hy vọng thiêng liêng về chân trời mới của văn hóa, văn học nghệ thuật dân tộc trong một thời kỳ mới đầy vận hội nhưng cũng đầy thách thức khi chúng ta có quyết tâm vươn ra biển lớn, hòa nhập văn hóa, văn học nghệ thuật nhân loại. Giấc mơ Nobel văn chương vẫn còn nung nấu nhà văn, giấc mơ đưa nghệ thuật hội họa Việt Nam ra trường quốc tế thôi thúc họa sĩ... Ngoài trời còn có trời, nên giấc mơ nào cũng cần dựa trên nội lực, chân tài.

Cổ nhân răn “Nhân tài như lá mùa thu”, “Hiền tài là nguyên khí quốc gia”. Nhưng phát hiện, nuôi dưỡng, nhân lên “nguyên khí quốc gia” đòi hỏi phải có những người liên tài cầm cân nẩy mực, có con mắt xanh ở tầm quản lý vĩ mô (Nhà nước) về một lĩnh vực khó khăn bậc nhất quyết định hình ảnh một dân tộc, không gì khác chính là văn hóa, văn học nghệ thuật, tuyệt nhiên không phải các phát minh vĩ đại làm thay đổi thế giới hay các chỉ số kinh tế, khoa học kỹ thuật hàng đầu nếu Việt Nam có chí khí đi vào lịch sử thế giới hiện đại như một ví dụ về phát triển bền vững ở khu vực và thế giới.

Cảm hứng tương lai rất quan trọng quyết định tâm thức và hành xử của một cộng đồng trong thế giới mở. Niềm hy vọng thiêng liêng về sự cất cánh của Việt Nam là có cơ sở thực tiễn - trong đó có cất cánh văn hóa, văn học nghệ thuật.

Mục tiêu văn hóa cũng như bất kỳ lĩnh vực nào đều cần đến sự xúc tác các hoạt động tổ chức (đưa con người vào công việc đúng chỗ, đúng lúc). Tổ chức sáng tác, vì thế là đòn bẩy như cách nhà bác học Archimedes đã khẳng định “Hãy cho tôi một điểm tựa tôi sẽ nhấc bổng quả đất lên!”. Hình thức mở trại sáng tác, tuy có thể còn những ý kiến đánh giá khác nhau nhất là trong lĩnh vực sáng tạo văn hóa, văn học, nghệ thuật, song, không thể phủ nhận vai trò của nó trong quá trình - như một chuỗi khép kín - của lao động nghệ thuật, khi nó đặc trưng cho sự hài hòa giữa yếu tố khách quan chủ quan, tăng cường ở người nghệ sĩ vốn đề cao sự cô đơn thêm điều kiện mở lòng với đời, với người dù trong một giới hạn nhất định của không gian và thời gian của trại. Tổng cục Chính trị ( Bộ Quốc phòng), thông qua Tạp chí Văn nghệ quân đội và Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, thường niên tổ chức các trại sáng tác, kết quả hiện thực rất đáng khả quan và có thể đúc rút, mở rộng, phổ biến kinh nghiệm cho các ngành hoạt động văn hóa, văn học nghệ thuật trong cả nước. Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam trong nhiệm kỳ mới (2021-2026) cũng quan tâm đến phong trào sáng tác của 10 Hội chuyên ngành thông qua kế hoạch mở Trại sáng tác. Kế hoạch dài hạn mở Trại sáng tác của Bộ VHTTDL chắc chắn sẽ là một điểm tựa, đòn bẩy thúc đấy sáng tạo văn hóa và văn học nghệ thuật trong tương lai gần và xa.

Năm mới Giáp Thìn, 2024, chúng ta có đủ cơ sở hiện thực để cùng tin tưởng, hy vọng vào cơ đồ của văn hóa Việt Nam.

Nhà văn BÙI VIỆT THẮNG

Nguồn: Tạp chí VHNT số 555, tháng 12-2023