Nếu dòng phim nghệ thuật giúp định vị thương hiệu, bản sắc của mỗi nền điện ảnh thì phim thị trường lại giúp duy trì sức nóng và tạo doanh thu để tái sản xuất.

Phim Người vợ cuối cùng

Kỳ vọng về một thị trường sẽ sôi động và khởi sắc hơn luôn phải đến từ chính những người làm nghề với các bộ phim chất lượng bên cạnh sự hỗ trợ từ cơ chế, chính sách. Để một thị trường phim sôi động các dự án phim điện ảnh Việt của năm 2024 phải đạt được cả hai mục tiêu là doanh thu và chất lượng. Đầu tiên về doanh thu, năm 2023, đánh dấu năm đầu tiên thực hiện Luật Điện ảnh mới. Mặc dù tình hình kinh tế khó khăn nhưng vẫn có phim Việt xác lập kỷ lục doanh thu phòng vé, như Nhà bà Nữ với hơn 520 tỷ đồng, Lật mặt 6: Tấm vé định mệnh, Siêu lừa gặp siêu lầy, Chị chị em em 2, Người vợ cuối cùng đều đạt trăm tỷ đồng (theo BoxOfficeVietnam). Ước tính, tổng doanh thu phòng vé Việt năm 2023 (gồm cả phim ngoại) đạt 3.700 tỷ đồng, trong đó phim Việt đạt khoảng 1.700 tỷ đồng, tăng hơn so với những năm trước. Ngoài phim thương mại, sự xuất hiện của những phim theo hướng nghệ thuật và độc lập đã mang lại màu sắc mới cho điện ảnh Việt. Việc các bộ phim giành giải tại những Liên hoan Phim uy tín cũng giúp quảng bá tốt hơn cho phim Việt trong khu vực và trên trường quốc tế.

Phim Nhà bà Nữ

Năm 2024, loạt phim nghệ thuật được kỳ vọng sẽ gây ấn tượng tại các LHP khu vực và thế giới như Quán Kỳ Nam, Đừng khóc Bướm ơi, Làn da tuổi trẻ, Tiệc trăng tròn… Về mảng thương mại, đang có loạt phim đã và đang trong quá trình sản xuất như Bởi Sài Gòn có nhiều nắng, Ngày xưa có một chuyện tình, Yêu anh nhé! Chàng trai, Sứ mạng sinh tử, Quỳnh hoa nhất dạ, Móng vuốt... dự kiến sẽ ra rạp từ nay đến cuối năm.

Điện ảnh nằm trong danh sách 12 ngành mũi nhọn của Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Nhắc đến công nghiệp điện ảnh là nhắc đến việc đầu tư đạt hiệu quả kinh tế trong phim ảnh. Với một nền điện ảnh đa phần là phim giải trí, thương mại, nếu đầu tư nhiều tỷ đồng mà doanh thu èo uột sẽ khiến nhà sản xuất nản lòng. Những năm gần đây dù có phim đạt trăm tỷ, tổng doanh thu cả năm của phim Việt lên tới ngàn tỷ, song, vẫn còn nhiều “may rủi” khi số phim “ăn khách” chỉ đếm trên đầu ngón tay. Nghĩa là số lượng ra rạp và doanh thu của phim Việt vẫn phụ thuộc vào thị trường có nhiều hay ít phim ngoại chất lượng. Để phim nước ngoài không “xâm lăng văn hóa” thì ngành công nghiệp điện ảnh Việt Nam phải tạo được nền tảng vững chắc. Nền tảng ấy phải được đặt trong một môi trường năng động với sự phát triển, nở rộ của nhiều dòng phim. Và trong thị trường đó, mỗi dòng phim đều có đất diễn của riêng mình, lượng khán giả tiềm năng mà mình hướng đến. Mỗi đạo diễn cũng có thể thử nghiệm, khám phá mình ở những thể loại khác nhau từ phim nghệ thuật đến thị trường, tâm lý hay cổ trang, kinh dị… Nói như đạo diễn Charlie Nguyễn thì: “Đã đến lúc các nhà làm phim cần trở thành những người biết kêu gọi đầu tư và đầu tư có hiệu quả. Mỗi nhà làm phim không chỉ biết mỗi việc làm phim, có tác phẩm gì cứ “tung” ra rạp là xong. Thị trường cần ở mỗi nhà làm phim tư duy của người làm kinh tế, biết nắm bắt thị trường, nắm bắt thị hiếu để phục vụ tốt đối tượng khách hàng của mình”.

 Phim Tro tàn rực rỡ

Tuy nhiên, nhiều nhà quản lý và sản xuất phim cho rằng, để công nghiệp điện ảnh phát triển, trước tiên cần có chính sách hỗ trợ các nhà sản xuất làm được nhiều phim Việt hơn. Chỉ khi điện ảnh Việt Nam có nhiều phim tốt thì mới cạnh tranh được với phim ngoại. Ông Vi Kiến Thành - Cục trưởng Cục Điện ảnh nhận định: “Chúng ta phải có phim trước đã. Hiện nguồn lực đầu tư kinh phí làm phim hạn chế. Chúng ta không có nhiều phim nội nên đương nhiên phim ngoại sẽ tràn vào”. Tín hiệu vui là sự đầu tư, hỗ trợ của nhà nước cho điện ảnh đã tăng lên qua đó sẽ có nhiều phim hơn được sản xuất. Mấy năm gần đây, đã có hai đến ba bộ phim được sản xuất bằng nguồn kinh phí nhà nước như 2023 là 3 phim Hồng Hà nữ sĩ, Phơi sáng, Đào, Phở và Piano… Dự kiến, thời gian tới sẽ có nhiều phim được làm từ nguồn ngân sách. 

Trên thực tế, số lượng phim được sản xuất cũng không quá ít khi có xấp xỉ trên dưới 40 phim được sản xuất mỗi năm. Tuy nhiên số lượng và chất lượng phim Việt luôn không tỷ lệ thuận. Sự xuất hiện của nhiều phim Việt có chất lượng kém trong năm 2022, 2023 và đầu 2024 cho thấy, nhiều nhà sản xuất, đạo diễn vẫn chạy theo thị hiếu khán giả, doanh thu phòng vé mà ít quan tâm, đầu tư cho chất lượng. Một điểm chung là chưa có các cụm rạp, phòng chiếu chuyên biệt dành cho phim nghệ thuật cũng như sự hỗ trợ về chính sách nên nhiều phim mang tính nghệ thuật được đánh giá cao về chất lượng, thậm chí được giải thưởng trong nước và quốc tế nhưng ra rạp lại có doanh thu thấp, phải rút khỏi phòng chiếu sớm. Nhiều phim chưa được đánh giá cao về mặt chất lượng, nặng tính giải trí đoạt doanh thu cao dẫn đến những tranh cãi về trình độ, gu thưởng thức của khán giả. Trên thực tế, mỗi loại phim có sứ mệnh riêng, phim nghệ thuật khẳng định thương hiệu và quảng bá cho điện ảnh Việt ra thế giới, phim giải trí là để tạo sự sống cho rạp, cũng như người làm phim.

Phim Bên trong vỏ kén vàng

Đạo diễn Nguyễn Quang Dũng cho rằng, khi chiến lược công nghiệp hóa điện ảnh còn là câu chuyện kéo dài trong nhiều năm thì trước mắt hãy làm tốt từng dự án phim. Khi có những bộ phim chất lượng ra rạp, khán giả Việt chắc chắn sẽ đến ủng hộ. Từ đó tạo nên thị trường phim nội sôi động, đủ sức đánh bật phim ngoại ở phòng vé.

Đại diện Công ty Mega GS chia sẻ, các nhà làm phim, nhất là thế hệ sau phải luôn trau dồi, nâng cấp kỹ năng, trình độ để nảy sinh các ý tưởng làm phim độc đáo và tiệm cận hơn với hơi thở của điện ảnh thế giới. Làm được như thế thì phim nghệ thuật hay phim thương mại cũng sẽ xóa nhòa ranh giới, bởi công chúng luôn mong muốn được thưởng thức một bộ phim hay, chất lượng tốt. 

Cảnh phim Cu li không bao giờ khóc

Năm 2024, phim thương mại vẫn được đặt nhiều kỳ vọng về khả năng thu hút khán giả, giúp hệ thống rạp chiếu thêm vững và giúp nhiều nhà đầu tư, nhà sản xuất có thêm sự tự tin khi đầu tư vào mảng phim ảnh. Một số phim như Ngày xưa có một chuyện tình - chuyển thể từ cuốn sách cùng tên của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, một tác phẩm lãng mạn và hoài niệm về tình yêu trong sáng, được kỳ vọng sẽ thành công về doanh thu và chất lượng như Mắt biếc, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh. Năm 2024, có ba LHP quốc tế (TP.HCM, Đà Nẵng, Hà Nội) được tổ chức và nhiều hội nghị xúc tiến đầu tư vào lĩnh vực điện ảnh, những hoạt động thúc đẩy thực hiện Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam... hứa hẹn mang đến nhiều sức sống mới, cơ hội mới cho điện ảnh Việt. Nhưng trên hết, thị trường có sôi động và phát triển được hay không vẫn trông chờ vào nhiệt huyết, sức sáng tạo, tài năng của từng êkip, đạo diễn qua mỗi dự án phim. Và trong một thị trường phát triển thì sẽ có nhiều dòng phim trong đó mỗi dòng phim mang một sứ mạng riêng khi cùng hòa chung vào dòng chảy của điện ảnh Việt Nam.

HÀ PHƯƠNG

Nguồn: Tạp chí VHNT số 571, tháng 5-2024