Điện ảnh: Những dấu ấn nổi bật trong 365 ngày

Khi gió đông ào về cũng là lúc sự chộn rộn lên ngôi để dần khép lại, tổng kết một năm cũ và chờ đợi, chào đón một năm mới. Dẫu cái sự khép lại, mở ra cứ 12 tháng trở lại một lần nhưng mỗi lần đều đong đầy cảm xúc với biết bao háo hức, mong đợi.

Các đại biểu quốc hội thông qua Luật Điện ảnh (sửa đổi)

1. Hòa vào không khí ngành ngành, nhà nhà tổng kết thì điện ảnh cũng khép lại một năm cũ để mở ra một năm mới. Ấn tượng nổi bật nhất của điện ảnh Việt Nam trong năm 2022 là Luật Điện ảnh (sửa đổi) được Quốc hội thông qua ngày 15/6/2022, tại kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV. Với sự kế thừa một số điều trong luật cũ và thay mới, bổ sung một số điều cho phù hợp với thực trạng cũng như khả năng phát triển của điện ảnh Việt Nam trong tương lai, Luật Điện ảnh (sửa đổi) đã thu hút sự quan tâm của cộng đồng cũng như giới làm nghề.

Phát biểu về những nét mới trong Luật Điện ảnh sửa đổi, ông Vi kiến Thành - Cục trưởng Cục Điện ảnh chia sẻ: Luật Điện ảnh được Quốc hội thông qua có nhiều điểm tiến bộ, mới mẻ và phù hợp nhu cầu cũng như xu hướng phát triển ngành Điện ảnh vừa là một ngành nghệ thuật, vừa là một ngành kinh tế. Trong luật có những vấn đề hoàn toàn mới như quản lý phim trên không gian mạng với phương thức kết hợp “tiền kiểm” và “hậu kiểm”, trong đó “hậu kiểm” là chính, đồng thời có những quy định về “tiền kiểm” để đảm bảo sự chặt chẽ của việc kiểm soát phim trên không gian mạng. Đây cũng là xu thế tất yếu của hoạt động điện ảnh trong những năm tiếp theo.

Với những thay đổi mạnh mẽ trong Luật Điện ảnh (sửa đổi), điện ảnh Việt Nam hy vọng sẽ có thêm hành lang pháp lý, sự hỗ trợ cần thiết để phát triển và hội nhập vào dòng chảy chung của điện ảnh khu vực và thế giới trong những thập kỷ tới. Sự quan trọng và cần thiết của Luật Điện ảnh (sửa đổi) cũng được ghi nhận tại 10 sự kiện Văn hóa, Thể thao và Du lịch của Bộ VHTTDL trong năm 2022.

2. Nằm trong top 10 sự kiện của ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch năm 2022, Liên hoan Phim Quốc tế Hà Nội lần thứ VI được bình chọn là một trong những sự kiện văn hóa tiêu biểu của năm. Sau năm 2020 phải hủy vì đại dịch Covid-19, Liên hoan Phim Quốc tế Hà Nội lần thứ VI do Bộ VHTTDL phối hợp với UBND TP Hà Nội tổ chức. Đây là sự kiện văn hóa, chính trị quan trọng trong năm 2022 với sự tham dự của các nghệ sĩ điện ảnh nổi tiếng trong nước, khu vực và thế giới.

Với chủ đề: “Điện ảnh - Nhân văn, Thích ứng và Phát triển”, Liên hoan Phim Quốc tế Hà Nội lần thứ VI diễn ra từ ngày 08 - 12/11/2022 tại Hà Nội, với sự tham gia của hơn 800 đại biểu khách mời trong nước và quốc tế, 123 bộ phim của hơn 50 quốc gia và vùng lãnh thổ, nhiều tác phẩm điện ảnh xuất sắc của các nước: Anh, Mỹ, Phần Lan, Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc, Pháp, Nga, Ba Lan, Nhật Bản, Hungary, Thụy Sĩ, Argentina, Mexico… đã góp phần quảng bá điện ảnh, đất nước, con người Việt Nam ra với bạn bè quốc tế sau đại dịch.

Đặc biệt, Liên hoan Phim còn góp phần thúc đẩy phát triển du lịch, quảng bá đất nước Việt Nam thông qua hình ảnh Thủ đô Hà Nội có bề dày lịch sử ngàn năm văn hiến, thanh bình được UNESCO vinh danh là Thành phố sáng tạo. Qua đó định vị thương hiệu, quảng bá hình ảnh Việt Nam trong lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật gắn với tầm nhìn phát triển văn hóa - xã hội.

3. Lần đầu tiên một bộ phim tài liệu Việt Nam lọt vào đến top 15 trong danh sách rút gọn dù chưa phải đề cử chính thức ở hạng mục phim tài liệu tại cuộc đua Oscar 2023. Những đứa trẻ trong sương (đạo diễn : Hà Lệ Diễm) cũng là phim tài liệu Việt Nam đầu tiên góp mặt trong danh sách đề cử Oscar 2023 hạng mục Phim tài liệu dài xuất sắc. Trước Oscar lần thứ 95, Những đứa trẻ trong sương từng thắng nhiều giải như Đạo diễn xuất sắc tại LHP tài liệu quốc tế Amsterdam, Phim tài liệu Đông Nam Á xuất sắc tại LHP Balimakarya, Giải thưởng lớn (Grand Prix) tại LHP Giáo dục của Pháp... Trước đó, bộ phim Tro tàn rực rỡ (đạo diễn: Bùi Thạc Chuyên) cũng giành được giải cao nhất Khinh khí cầu Vàng - Montgolfière d’or (Golden Balloon) - hạng mục “Phim xuất sắc nhất” tại Liên hoan Phim quốc tế Ba châu lục vào cuối tháng 11 ở Pháp. Với một phim tài liệu vào được đến danh sách rút gọn ở top 15 dành cho hạng mục phim tài liệu tại giải thưởng Oscar và một phim truyện giành được giải cao nhất tại LHP Ba châu lục đã mang lại dấu ấn mới cho điện ảnh Việt Nam trên trường quốc tế, đặc biệt khi cả hai bộ phim đều thuộc dòng phim độc lập. Nó cho thấy đam mê cùng sự bứt phá mạnh mẽ của các nghệ sĩ Việt khi theo đuổi môn nghệ thuật thứ bảy.

Phim tài liệu dài Những đứa trẻ trong sương lọt top 15 trong danh sách rút gọn tham dự giải Oscar 2023

4. Dù chưa có một dòng phim Tết đúng nghĩa nhưng các phim tết năm nay đã chọn cách bắt tay thay vì đối đầu như mọi năm. Các êkip đã chọn cách hợp tác để cùng tồn tại thông qua việc đẩy mạnh, nâng cao chất lượng phim Việt. Nói về phim chiếu Tết, điện ảnh Việt Nam chưa có một dòng phim tết đúng nghĩa. Nếu điện ảnh quốc tế từng có những bộ phim hay về Giáng sinh, năm mới như Ở nhà một mình có thể xem đi xem lại mỗi mùa Giáng sinh thì Việt Nam chưa có được một bộ phim khiến khán giả có nhu cầu xem lại mỗi dịp Tết đến xuân về. Trước đây, hãng phim truyện Việt Nam từng chủ đích làm phim chiếu Tết và đã làm bộ phim Tết này ai đến xông nhà mang hơi hướng, phong tục cổ truyền của Việt Nam mỗi dịp Tết đến lồng vào câu chuyện, tình tiết của phim. Những tình tiết như tìm người hợp tuổi với gia chủ để xông đất đầu năm hay lựa chọn những thức quà đẹp nhất, trang trọng nhất dành biếu tặng, tri ân những người đã giúp mình trong năm rồi kính lễ với người già, các bậc cao niên trong họ… Những năm sau dù đã có hẳn một mùa phim Tết nhưng lại là nơi các êkip tung ra các chiêu bài nhằm thu hút doanh thu nhân dịp tết hơn là chú ý đến xây dựng một dòng phim, những bộ phim có chất lượng, khắc họa nét văn hóa để có thể xem đi xem lại mỗi mùa xuân về. Với tiêu chí ấy, phim Tết thường chọn những câu chuyện nhẹ nhàng, hài hước quy tụ các danh hài hay những câu chuyện dễ xem, dễ vui mà ít đọng lại sau khi xem. Chưa kể việc cạnh tranh thiếu lành mạnh hay một gương mặt hot có thể xuất hiện trong 2 - 3 phim cùng lúc… Tết 2023 đến thời điểm này, đã có 3 dự án xác nhận tham gia cuộc đua phim Tết là Nhà bà Nữ (đạo diễn: Trấn Thành,) Chị chị em em 2 (đạo diễn: Vũ Ngọc Đãng) Siêu lừa gặp siêu lầy (đạo diễn: Võ Thanh Hòa). Thay vì cạnh tranh, đại diện của một phim bày tỏ: “Thay vì nghĩ tết phải cạnh tranh, tôi hy vọng đây là dịp để phim Việt chất lượng quay trở lại, lấy niềm tin nơi khán giả. Tôi mong qua mùa phim tết, khán giả có cái nhìn tích cực hơn về phim Việt”. Với việc tập trung cho chất lượng, lấy lại niềm tin ra rạp cho khán giả, việc có nhiều phim tốt, phim hay ra rạp mùa phim tết sẽ giúp khán giả có thêm nhiều lựa chọn và thị trường điện ảnh tết có thêm nhiều màu sắc hơn.

Phim Chị chị em em 2 trung thành với cái đẹp theo phong cách vốn có của Vũ Ngọc Đãng

Phim Siêu lừa gặp siêu lầy của Võ Thanh Hòa hứa hẹn gây bão

Phim Nhà bà Nữ của Trấn Thành tham gia đường đua phim Tết

Ngoài những dấu ấn nổi bật, điện ảnh Việt Nam 2022 cũng ghi nhận những nốt trầm như sự sụt giảm về doanh thu của hàng loạt bộ phim cùng chất lượng đi xuống của một số phim ra rạp. Cùng với Luật điện ảnh (sửa đổi) chính thức có hiệu lực thi hành từ 1.1.2023, chỉ có sự vào cuộc quyết liệt của các nghệ sĩ với sức sáng tạo, sự chỉn chu, chuyên nghiệp trong từng khâu, từng tác phẩm mới giúp điện ảnh Việt Nam phát triển vững vàng trong năm mới.

NGUYÊN AN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 523, tháng 1-2023