Cung đường Hồ Chí Minh nhánh Tây kéo dài dọc tỉnh Quảng Trị, là một phần quan trọng của hệ thống đường Trường Sơn huyền thoại. Con đường này được mở ra trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ, trở thành “sợi chỉ đỏ” xuyên suốt giữa đại ngàn Trường Sơn. Ngày hôm nay, đường Hồ Chí Minh nhánh Tây trở thành động lực phát triển kinh tế, du lịch ở các địa phương mà nó đi qua.

Một điểm du lịch dọc đường Hồ Chí Minh nhánh Tây (đoạn qua địa phận tỉnh Quảng Trị)

Ngược dòng ký ức

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Quảng Bình cùng với đặc khu Vĩnh Linh là tuyến đầu của miền Bắc xã hội chủ nghĩa và hậu phương trực tiếp của chiến trường miền Nam. Nơi đây được xác định là mạch máu giao thông chiến lược chi viện cho cách mạng miền Nam… , chỗ tập kết lực lượng của các đơn vị ở miền Bắc sẵn sàng tiến quân vào giải phóng miền Nam. Để kịp thời chi viện lực lượng vật chất cho chiến trường miền Nam, ngày 19/5/1959, Bộ Chính trị quyết định mở tuyến giao liên vận tải quân sự - đường Trường Sơn do Đoàn 559 thực hiện.

Trên địa bàn tỉnh Quảng Bình (nay là tỉnh Quảng Trị), hệ thống đường Hồ Chí Minh bám sát vào vị thế tự nhiên để luồn lách qua mọi địa hình, tạo thành mạng lưới đa dạng. Vận tải đường bộ có 1 tuyến đường dọc và 4 tuyến đường ngang. Trong đó, tuyến đường dọc là đường 15A (đường Hồ Chí Minh chạy song song với Quốc lộ 1A qua địa phận Quảng Bình) từ Tân Đức (Tuyên Hóa) đến Khe Gát (Bố Trạch). Tại đây, tuyến đường này được chia thành 2 nhánh. Nhánh phía Tây từ Khe Gát đến dốc Dân Chủ (Kim Ngân)) và chạy dài tới Khe Sanh (Hướng Hóa).

Đồng bào dân tộc thiểu số ở bản Rum Ho (Kim Ngân, Quảng Trị) đã biết làm du lịch cộng đồng

Bà Phạm Thị Đuế (ở Đồng Hới), cựu Thanh niên xung phong đường Trường Sơn chia sẻ: Đường Hồ Chí Minh nhánh Tây được mở ra trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ. Mặc dù địa hình hiểm trở, rừng rậm che phủ và thời tiết khắc nghiệt nhưng không thể cản bước những đoàn quân, chiến sĩ, thanh niên xung phong ngày đêm bám trụ vận chuyển tập kết lương thực, vũ khí phục vụ chiến trường miền Nam.

Hồi đó, bom đạn dội xuống suốt ngày đêm. Anh em chúng tôi nhiều người đã mất để mạch giao thông được nối liền. Đường Hồ Chí Minh nhánh Tây là tuyến vận tải quân sự quan trọng, nơi ghi dấu bao chiến công của bộ đội Trường Sơn và lực lượng TNXP, dân công hỏa tuyến - bà Đuế chia sẻ.

Cung đường trải nghiệm du lịch

Sau ngày đất nước thống nhất, tuyến đường Hồ Chí Minh nhánh Tây không còn là con đường chiến lược quân sự mà dần trở thành động lực phát triển cho những bản làng ven đường. Những vùng đất trước đây chìm trong bom đạn nay đã hồi sinh với những nếp nhà mới, những cánh đồng xanh ngút ngàn và cuộc sống ngày một sung túc hơn.

Những ngày nắng trải vàng khắp núi rừng Trường Sơn. Chúng tôi đã có chuyến trải nghiệm du lịch theo đường Hồ Chí Minh nhánh Tây xuất phát từ Km số 0 ở ngã ba Khe Gát (Bố Trạch). Nằm ngay cạnh đường Hồ Chí Minh nhánh Tây, bản Rum Ho (xã Kim Ngân) là nơi sinh sống của 109 hộ dân là người đồng bào dân tộc Bru – Vân Kiều.

Đường Hồ Chí Minh nhánh Tây (đoạn qua Lệ Thuỷ) chạy dài như sợi chỉ giữa màu xanh của núi rừng Trường Sơn

Ông Hồ Đua, Trưởng bản Rum Ho đưa tay chỉ những nhà mái ngói kiên cố, hồ hởi nói: Vươn lên từ cái nghèo, cái khó, bản làng đã có nhiều đổi thay. Cơ sở hạ tầng, thiết chế văn hóa ở bản được Đảng, Nhà nước quan tâm đầu tư xây dựng, sửa chữa. Từ nguồn vốn của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, chương trình xây dựng nông thôn mới, chính sách hỗ trợ vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã giúp cơ sở hạ tầng ngày một hoàn thiện.

Không chỉ mang ý nghĩa lịch sử và phát triển kinh tế, cung đường Hồ Chí Minh nhánh Tây giờ đây còn là cung đường trải nghiệm du lịch hấp dẫn. Với tổng chiều dài khoảng 250km, cung đường này nối Khe Sanh (Quảng Trị) với Phong Nha (Quảng Bình cũ) đã trở thành điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích khám phá thiên.

Những điểm du lịch như đỉnh U Bò, xuyên rừng nguyên sinh của Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, thăm làng “du lịch xanh” Làng Mô; khám phá thiên nhiên Chà Rào, Chà Cùng (xã Trường Sơn); khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - khe Nước Trong (Lệ Thủy); thác Tà Puồng, thung lũng Xa Ry, sân bay Tà Cơn, đỉnh Cu Vơ (Hướng Hóa)… trở thành những điểm check-in độc đáo của dân phượt. Các hoạt động trekking xuyên rừng, du lịch sinh thái, trải nghiệm văn hóa bản địa với đồng bào Vân Kiều, Pa Kô cũng ngày càng thu hút du khách trong và ngoài nước.

Nhiều hộ gia đình đồng bào Bru-Vân Kiều, Pa Kô đã biết làm du lịch cộng đồng. Như 2 gia đình chị Hồ Thị Son và Hồ Thị Mĩm, ở bản Rum Ho xã Kim Ngân đã đầu tư, cải tạo căn nhà sàn truyền thống thành các homestay. Hai homestay này ra đời được xem là bước ngoặt lớn trong du lịch tại bản Rum Ho, giúp du khách có nơi nghỉ ngơi, an dưỡng để tìm hiểu đời sống văn hóa bản địa qua các hoạt động ca hát, ăn uống, chụp ảnh phong cảnh, trang phục địa phương.

Ông Trần Xuân Cương, Giám đốc Công ty Du lịch Netin chia sẻ, phía tây của Quảng Trị không chỉ nổi bật với vẻ đẹp thiên nhiên hoang sơ mà còn hấp dẫn du khách bởi các giá trị lịch sử, văn hóa độc đáo, cùng các hoạt động du lịch trải nghiệm hấp dẫn. Đặc biệt, một trong những điểm nhấn lớn của cung đường Hồ Chí Minh nhánh Tây được xếp vào tốp những cung đường phượt bằng mô-tô tuyệt đẹp lôi cuốn du khách.

Đường Hồ Chí Minh nhánh Tây - cung đường huyền thoại năm xưa giờ đây đã khoác lên mình diện mạo mới, vừa lưu giữ những ký ức hào hùng, vừa mở ra những cơ hội phát triển kinh tế, văn hoá, du lịch, góp phần nâng cao cuộc sống cho người dân ở các địa phương dọc dài theo con đường lịch sử.

Bài và ảnh: TÂN BÌNH

Nguồn: Tạp chí VHNT số 625, tháng 11-2025