Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam (LSQSVN) là bảo tàng đầu hệ trong hệ thống bảo tàng Quân đội, dưới có 25 đơn vị trải dài từ Bắc vào Nam từ cấp Quân khu, Quân chủng, Tổng cục, Quân đoàn,  Binh chủng… Dưới sự chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, trực tiếp là Thủ trưởng Tổng cục Chính trị, Bảo tàng LSQSVN vừa thực hiện công tác chính trị của quân đội nhân dân Việt Nam, vừa tổ chức hoạt động, thực hiện chức năng của một thiết chế văn hóa.

Những nỗ lực đáng khích lệ

Khi Đề án Đổi mới, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động bảo tàng gắn với phát triển du lịch được Bộ VHTTDL phê duyệt, Bảo tàng LSQSVN đã triển khai trên hệ thống bảo tàng toàn quân, để nghiên cứu, lập kế hoạch cho từng giai đoạn. Theo sát mục tiêu của Đề án, Bảo tàng LSQSVN đã đề ra những phương án thiết thực để có sự chuyển biến căn bản cả về nhận thức và hành động trong quá trình tổ chức hoạt động nhằm bắt nhịp với xu thế chung của xã hội.

Trước tiên, Bảo tàng LSQSVN tích cực đẩy mạnh các hoạt động chuyên môn. Đối với công tác sưu tầm, bảo tàng đã mở rộng phạm vi sưu tầm hiện vật ra các khu vực vùng sâu vùng xa, vào tận quân khu 7, quân khu 9, Lào… Để sưu tầm được nhiều hiện vật có chất lượng, đúng loại hình, Bảo tàng LSQSVN đã sử dụng nhiều phương pháp như: cử cán bộ trực tiếp đi sưu tầm hiện vật, sử dụng hệ thống cộng tác viên, tuyên truyền vận động các đơn vị, cựu chiến binh đóng góp, sưu tầm hiện vật cho bảo tàng... (1). Số lượng và chất lượng hiện vật sưu tầm tăng hằng năm, đảm bảo đầy đủ các yếu tố thông tin, các câu chuyện liên quan đến hiện vật. Đặc biệt, từ cuối năm 2018 đến nay, Bảo tàng LSQSVN đã sưu tầm được nhiều hiện vật, có khả năng đáp ứng được nhu cầu của dự án bảo tàng mới (2). Dự kiến vào 20-9-2020, Bảo tàng LSQSVN sẽ phát động cuộc vận động sưu tầm, hiến tặng hiện vật lịch sử quân sự quốc phòng. Đây là đề án có quy mô lớn, mở rộng ra cả ngoài nước, có ý nghĩa to lớn trong việc bảo vệ và phát huy các di sản văn hóa quân sự.

Nhiều năm nay, công tác kiểm kê, bảo quản được coi là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Bảo tàng LSQSVN, nhằm giúp cho các hiện vật, tư liệu thực sử trở thành tài liệu khoa học, tài sản của Nhà nước. Hiện nay, Bảo tàng LSQSVN đã và đang từng bước áp dụng công nghệ thông tin vào quản lý, khai thác thông tin hiện vật, tư liệu hóa, số hóa hiện vật…

Đối với hoạt động trưng bày, Bảo tàng LSQSVN đã nâng cấp, cải tạo các phòng trưng bày, tổ chức hàng trăm cuộc triển lãm chuyên đề. Năm 2019, Bảo tàng LSQSVN đã tổ chức các cuộc triển lãm: Dân công hỏa tuyến trong chiến dịch Điện Biên Phủ, Chiến sĩ cách mạng với công tác tù đày, Di chúc của Bác - Nguồn sáng dẫn đường… cùng nhiều triển lãm tại chỗ và lưu động theo chuyên đề trên khắp cả nước. Các cuộc triển lãm có ý nghĩa lớn trong việc giáo dục, khơi dậy cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân niềm tự hào dân tộc, là những bài học quý giá cho thế hệ trẻ hôm nay trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tiếp nối truyền thống tốt đẹp của cha anh.

Ban lãnh đạo Bảo tàng LSQSVN nhận thức sâu sắc về vấn đề hiện đại hóa các hoạt động để thích ứng với nhu cầu phát triển chung của xã hội. Trong đó, hoạt động trưng bày đã từng bước được đổi mới, công nghệ số hóa và tương tác 3D đang được ứng dụng, mang lại hiệu quả trong việc tuyên truyền, phát huy các giá trị văn hóa quân sự. Từ năm 2014, Bảo tàng LSQSVN đã chủ động triển khai, ứng dụng công nghệ này cho một số khu trưng bày chuyên đề, triển lãm và được công chúng, khách tham quan trong, ngoài nước quan tâm, đánh giá cao.

 Cán bộ, chiến sĩ Học viện Phòng không - Không quân tham quan Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam

Cuối năm 2016, Bảo tàng LSQSVN đã triển khai hoạt động Xây dựng chương trình giáo dục truyền thống lịch sử quân sự Việt Nam tại vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo bằng công nghệ tương tác 3D. Năm 2017, Bảo tàng LSQSVN đã lắp đặt và bàn giao hệ thống bảo tàng điện tử tương tác 3D tại 4 điểm đảo: Trường Sa lớn, Song Tử Tây, Phú Quốc, Côn Đảo. Chương trình này không những giới thiệu về các hiện vật tại Bảo tàng LSQSVN mà còn giới thiệu cả Bảo tàng Hải quân, Bảo tàng Quân khu 7, Bảo tàng Quân khu 9 và rất nhiều di tích lịch sử kháng chiến khác trên địa bàn cả nước. Đặc biệt, trong đó còn có thư viện ảnh, thư viện phim, âm nhạc… Năm 2019, Bảo tàng LSQSVN đang tích cực xây dựng hệ thống phần miền tham quan tự động. Qua đó, du khách có thể chủ động lựa chọn ngôn ngữ, tuyến tham quan, hình ảnh minh họa… Có thể nói, các dự án ứng dụng công nghệ kỹ thuật cao của Bảo tàng LSQSVN không những có ý nghĩa quan trọng trong việc giáo dục truyền thống lịch sử quân sự Việt Nam tới đông đảo công chúng trong nước, mà còn là công cụ hữu hiệu để quảng bá các giá trị văn hóa tiêu biểu của Việt Nam ra thế giới.

Tăng cường kết nối thu hút du khách

Bên cạnh những nỗ lực tự đổi mới, Bảo tàng LSQSVN đã tăng cường các hoạt động thu hút khách du lịch, đặc biệt phải kể đến việc gắn kết với doanh nghiệp lữ hành. Theo Trung tá Mai Thị Ngọc, Giám đốc Bảo tàng LSQSVN, hằng năm, bảo tàng thường tổ chức hội nghị gặp mặt các cơ quan, đơn vị, công ty du lịch… nhằm tổng kết công tác phối hợp đón tiếp, phục vụ khách tham quan, đồng thời đưa ra phương hướng hoạt động cho năm tiếp theo. Bên cạnh việc tri ân, Bảo tàng LSQSVN đã tiếp thu những ý kiến đóng góp với các giải pháp thiết thực từ phía doanh nghiệp nhằm nâng cao chất lượng phục vụ khách tham quan.

Đầu năm 2017, Bảo tàng LSQSVN đã tham gia buổi ký kết biên bản ghi nhớ về việc phối hợp tổ chức các hoạt động liên kết giữa các điểm du lịch bảo tàng trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2017-2021, do Bảo tàng Lịch sử quốc gia chủ trì tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Các đơn vị phối hợp tổ chức quảng bá, giới thiệu nhiều sự kiện phục vụ công chúng, đặc biệt là vào dịp kỷ niệm những ngày lễ lớn hằng năm. Đồng thời, các đơn vị cũng phối hợp trong hoạt động nghiên cứu, tìm hiểu nhu cầu của khách tham quan, đào tạo, trao đổi nghiệp vụ truyền thông… nhằm nâng cao năng suất và chất lượng hoạt động. Hiện nay, sự hợp tác đó đã phát huy được những hiệu quả đáng kể, các đơn vị có thể lựa chọn hình thức liên kết đa phương, song phương, lựa chọn một số hoạt động cụ thể sao cho phù hợp với đặc thù của từng bảo tàng. Cũng trong năm 2017, lễ ra mắt Tuyến du lịch vàng đã được tổ chức tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam nhằm liên kết các điểm du lịch trên địa bàn thành phố Hà Nội, trong đó có Bảo tàng LSQSVN. Sự phong phú về điểm tham quan của Thủ đô là cơ sở để các doanh nghiệp lữ hành có thể xây dựng nhiều sản phẩm du lịch đặc sắc, phù hợp với nhu cầu đa dạng của du khách.

Không chỉ liên kết với các doanh nghiệp lữ hành, Ban lãnh đạo Bảo tàng LSQSVN còn mở rộng hoạt động tới các địa bàn khác, liên kết với Sở VHTTDL các tỉnh, thành phố. Đầu năm 2019, Bảo tàng LSQSVN đã ký kết các văn bản ghi nhớ về dự kiến hợp tác phát triển du lịch với Quảng Ninh và Lạng Sơn.

Bảo tàng LSQSVN cũng liên kết với nhiều cơ quan truyền thông đại chúng trong việc quảng bá hình ảnh, thông tin về các hoạt động thường xuyên, xây dựng nhiều chuyên mục, phóng sự, phim tài liệu… với chủ đề đa dạng, phát sóng trên các kênh truyền hình trung ương, địa phương, truyền hình quân đội. Bên cạnh các hoạt động chính như trưng bày, triển lãm, Bảo tàng LSQSVN cũng đã triển khai hiệu quả nhiều sự kiện khác như: thi sáng tác tranh cổ động, sáng tác về đề tài lực lượng vũ trang cách mạng, tham gia trưng bày Nhà hữu nghị tại Hội thao quân sự quốc tế năm 2019 (Liên bang Nga)…

Trong những năm qua, Bảo tàng LSQSVN thu hút rất đông khách du lịch: năm 2018 có tới hơn 60 vạn khách, 6 tháng năm 2019 đã có khoảng 40 vạn khách tham quan. Đặc biệt, trong số đó, khách nước ngoài chiếm tới 60%. Hiện nay, Bảo tàng LSQSVN đang có những chính sách thích hợp dành cho các đối tượng là bộ đội, anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Bà mẹ Việt Nam Anh hùng, người có công với cách mạng, thân nhân gia đình thương binh, liệt sĩ, cựu chiến binh, đồng bào vùng sâu vùng xa, người khuyết tật, người cao tuổi, trẻ em, học sinh, sinh viên… Chính sách miễn, giảm giá vé đã mở rộng đối tượng, thu hút khách đến tham quan bảo tàng. Đối với mỗi đối tượng khách tham quan khác nhau, Bảo tàng LSQSVN đang dần có những kết nối phù hợp, nâng cao vai trò của người hướng dẫn trong việc khơi dậy niềm tự hào, ý thức trân trọng và giữ gìn bản sắc văn hóa, lịch sử dân tộc.

Bảo tàng LSQSVN hiện là một trong những bảo tàng thu hút khách du lịch đông nhất trên địa bàn thành phố Hà Nội. Tuy nhiên, Ban lãnh đạo Bảo tàng LSQSVN vẫn không ngừng trăn trở trong công tác đổi mới hoạt động. Trung tá Mai Thị Ngọc chia sẻ: “Hiện nay, chúng tôi ấp ủ rất nhiều dự định, tuy nhiên, lại gặp khó khăn về không gian. Hiện giờ, không gian của bảo tàng không thể đáp ứng được các hoạt động trải nghiệm hay vui chơi giải trí… Ban Giám đốc bảo tàng hy vọng, khi dự án bảo tàng mới hoàn thiện, sẽ giải tỏa được những khó khăn này”.

Có thể nói, trong bối cảnh xã hội như hiện nay, Bảo tàng LSQSVN đã có những nỗ lực nhất định trong việc tự đổi mới và tăng cường liên kết với bên ngoài để nâng cao hiệu quả hoạt động, biến Bảo tàng LSQSVN trở thành một địa chỉ văn hóa hấp dẫn trong mắt du khách trong và ngoài nước (3).

______________

1. btlsqsvn.org.vn

2. Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam dự kiến được xây dựng mới tại phường Đại Mỗ, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội.

3. Thông tin về Bảo tàng LSQSVN đề cập trong bài viết do Trung tá Mai Thị Ngọc, Giám đốc Bảo tàng, cung cấp.

Tác giả: Vân Anh

Nguồn: Tạp chí VHNT số 424, tháng 10 - 2019