Nghệ thuật > Âm nhạc và múa

Lời ca là bộ phận không thể thiếu trong chỉnh thể thống nhất của bài dân ca. Tuy nhiên, do tác động của điều kiện tự nhiên, xã hội, lịch sử… mà mỗi vùng/ miền, tộc người lại có quan điểm thẩm mỹ âm nhạc khác nhau. Các nghệ sĩ dân gian Thừa Thiên Huế đã thể hiện sự độc đáo của các điệu lý thông qua cách thức lựa chọn lời ca.

Văn hóa cồng chiêng (VHCC) là di sản quý báu của dân tộc, được coi là biểu tượng tâm linh của các đồng bào khu vực Tây Nguyên. Giá trị độc đáo của di sản này đã vượt ra khỏi biên giới quốc gia, trở thành tài sản của nhân loại, được UNESCO công nhận là kiệt tác truyền khẩu và di sản phi vật thể của nhân loại vào ngày 25-11-2005. Việc bảo tồn, phát huy giá trị của VHCC góp phần gìn giữ những nét độc đáo trong nghi lễ, lễ hội truyền thống của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên.

Tín ngưỡng thờ mẫu là một trong những hình thức tín ngưỡng dân gian khá phổ biến ở Việt Nam, có nguồn gốc sâu xa từ tục thờ mẹ của cư dân nông nghiệp nhằm đề cao vai trò, chức năng thiêng liêng của người phụ nữ trong cuộc sống. Trong đó, hát chầu văn là một thể loại âm nhạc gắn chặt với tín ngưỡng này, được xem như một thành tố không thể thiếu khi thực hiện các nghi lễ hầu bóng.

Trong xu thế hội nhập toàn cầu như hiện nay, các nhạc sĩ Việt Nam đã và đang đóng góp công sức vào quá trình tìm về cội nguồn, khai thác những đặc trưng mang bản sắc văn hóa dân tộc. Nhiều tác phẩm sáng tác cho đàn phím điện tử ra đời, tuy chưa đầy đủ các thể loại, cấu trúc, hình thức, ngôn ngữ âm nhạc để được gọi là một trường phái riêng nhưng đó được xem là những viên gạch đầu tiên để xây dựng và phát triển bộ môn nghệ thuật này. Các nhạc sĩ đã khai thác, vận dụng, tiếp thu có chọn lọc những yếu tố truyền thống, giúp cho người học, người nghe cảm nhận được tính dân tộc trong đó, tạo cho nghệ thuật đàn phím một bản sắc riêng.

Cộng đồng người Mường ở Phú Thọ lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, trong đó không thể không kể đến những sáng tạo trong âm nhạc dân gian, đặc biệt là dân ca. Ở đó khắc họa những tâm tư trong tình yêu đôi lứa, kinh nghiệm trong lao động sản xuất, niềm vui, nỗi buồn trong cuộc sống hàng ngày. Có thể nói, dân ca Mường là ngôn ngữ thay cho tiếng nói trong giao tiếp cộng đồng, là lời thỉnh cầu với thần linh, là những chất chứa, ước mơ về một ngày mai tươi đẹp. Để làm nổi bật những giá trị nghệ thuật độc đáo của dân ca Mường, tác giả đã lựa chọn hướng tiếp cận diễn xướng. Đây được xem là hướng tiếp cận có thể đánh giá, chắt lọc và tôn vinh các thể loại âm nhạc dân gian trong xu thế hội nhập, phát triển văn hóa cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

Nói đến Quảng Ninh không thể không nhắc tới vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên, các địa danh đã đi vào lịch sử và tinh thần lao động hăng say của những người thợ mỏ. Các nhạc sĩ đã lấy đó làm nguồn cảm hứng, sáng tác ra những tác phẩm vừa mang đậm chất tự sự, vừa thể hiện tình yêu đối với quê hương, đất nước. Mỗi tác giả đều có cách xây dựng hình tượng âm nhạc, chọn cho mình những đề tài sáng tác khác nhau. Ở đó, ca từ, giai điệu là những yếu tố cốt lõi tạo nên sự thành công của các ca khúc viết về vùng đất Quảng Ninh.

Người Chăm ở miền Trung Việt Nam có một nền văn hóa lâu đời, đa dạng, phong phú cả về tín ngưỡng, tôn giáo, phong tục, tập quán và các loại hình nghệ thuật. Trong đó, nghệ thuật ca múa nhạc truyền thống của người Chăm là một giá trị văn hóa đặc sắc, cấu thành và làm nên sự nổi trội của nền văn hóa này.

Giáo dục thẩm mỹ là một bộ phận quan trọng trong sự nghiệp giáo dục và đào tạo nhằm hình thành, phát triển các năng lực nhận thức, cảm thụ và sáng tạo thẩm mỹ của con người. Bằng những đặc thù riêng của mình, âm nhạc được coi là một trong những phương tiện hiệu quả nhất góp phần hình thành ở con người quan hệ thẩm mỹ đúng đắn với hiện thực và nghệ thuật.

Trải qua thời gian hình thành và phát triển, vọng cổ không chỉ được sử dụng độc lập mà đã được các nhạc sĩ sáng tạo, trở thành thể điệu có tính hòa kết cao. Nó có thể hòa kết với nhiều thể điệu từ dân gian truyền thống cho đến bác học hiện đại như nhạc quãng tám, hò, lý, các bản vắn của cải lương… Điều này đã làm cho vọng cổ thêm lôi cuốn, giàu sức biểu đạt, dễ đi vào lòng công chúng.

Ngày nay, bản sắc dân tộc là khái niệm cốt lõi dùng để phân biệt đặc điểm văn hóa của dân tộc này với dân tộc khác. Tuy nhiên, đây không phải vấn đề đơn giản, bởi vẫn còn tồn tại nhiều mâu thuẫn xoay quanh quan điểm của các nhà nghiên cứu... Nhân việc tìm hiểu bản sắc dân tộc trong ca khúc mới Việt Nam, chúng tôi muốn góp bàn thêm về tính chủ quan, khách quan của vấn đề này.